Grafika to nie tylko komputer i tablet
Zapewne wielu z was, gdy słyszy słowo „grafika”, pierwsze skojarzenia kieruje w stronę komputera, tabletu lub programów, które są niewątpliwie użyteczne w uprawianiu tej formy twórczości. Jest to jednak tylko jedna z kilku dróg, którymi może pójść nasz umysł, doszukując się odpowiedzi na pytanie, czym jest grafika.
Ogólnie rzecz biorąc, grafikę można podzielić na komputerową i tradycyjną. Natomiast po głębszym namyśle dochodzimy do wniosku, że pod tym pojęciem kryje się znacznie więcej, niż byśmy się spodziewali.
Co wyobrażamy sobie, słysząc słowo „tradycja”? Rodzinne strony, dom babci oraz jej prace ręczne, takie jak haftowanie czy dzierganie, które są swoistym przykładem czynności przypominających nam o minionych czasach. Tradycja to coś utartego w naszym społeczeństwie, coś dawnego, ale przekazywanego dalej młodszym pokoleniom.
Czym w takim razie może być grafika tradycyjna? Mówiąc ogólnikowo, jest to rodzaj grafiki oparty na dawnych technikach, wspomnienia dawnej twórczości. Grafikę tradycyjną możemy dzielić według technik: druku wypukłego, płaskiego oraz wklęsłego. Każda z nich ma swoje konkretne parametry oraz narzędzia, którymi należy się posługiwać, by dany druk był wykonany poprawnie technicznie. Walory artystyczne w tym wypadku są świadomie nanoszone w sposób mechaniczny bądź ekspresyjny na matrycę. Matrycą jest wzór wykonany na konkretnym podłożu uzależnionym od techniki druku, której chcemy użyć.
Materiałem, który służy jako nośnik wzoru w druku wypukłym, jest np. linoleum lub drewno. Jak sama nazwa wskazuje, matryca (projekt) przyjmuje farbę tylko na wystających/wypukłych elementach. Następnie po ułożeniu arkusza papieru na matrycy i przepuszczeniu go przez prasę pod naciskiem otrzymujemy odbity wzór na papierze. W druku wypukłym najważniejsze jest wybranie tych elementów z materiału, które mają być odbite.
W przypadku druku płaskiego artyści wypracowali bardzo ciekawe procesy chemiczne, które dzięki zastosowaniu odpowiednich preparatów ukazały nowe możliwości. Tutaj wykorzystywanym przez grafików materiałem nanoszącym jest kamień. Ten używany do celów artystycznych jest specjalnie wyselekcjonowany i przygotowywany. Jednym z bardziej męczących etapów samej pracy jest obróbka kamienia. Należy przygotować go w taki sposób, aby mógł on później przyjąć nasz projekt. Matrycę należy wyszlifować, a następnie wygrenować oraz fazować. Etapem końcowym jest użycie ałunu, czyli środka odtłuszczającego. Projekt może być naniesiony kredką, tuszem oraz asfaltem. Suszymy medium oraz stosujemy wstępne trawienie, by następnie użyć silniejszego roztworu z kwasem. Na tak spreparowany wzór nanosimy farbę, nie zapominając o tym, by kamień zwilżyć wodą. Pod prasą specjalnie przygotowaną dla danego kamienia odbijamy wzór i podziwiamy nasze dzieło.
Do druku wklęsłego zaliczamy techniki metalowe, więc naszą matrycą w tym wypadku zostaje blacha. Może ona być offsetowa, cynkowa, miedziana lub innego rodzaju. Materiał wybieramy przez wzgląd na wzór, jaki ma być wykonany. W skład technik metalowych wchodzą: sucha igła, akwaforta, akwatinta, mezzotinta oraz algrafia. Technika druku wklęsłego, jak sama nazwa sugeruje, związana jest z wgłębieniami wykonywanymi przez artystę przy użyciu igły do metalu, rylca, chwiejaka lub podczas procesu trawienia. Ważną rolę odgrywa również samo przygotowanie blachy – im lepiej jest to zrobione, tym lepszy efekt i czystsze odbitki. Jest to jedna z technik, które są bardzo nieprzewidywalne, gdyż proces trawienia odbywa się podczas zanurzenia całej blachy w roztworze z kwasem.
Ważnym aspektem w grafice jest nośnik, na którym odbijemy naszą matrycę. Do najpopularniejszych należy papier, ale można użyć także materiałów papieropodobnych: tkanin bądź kartonów. Różnorodność firm wytwarzających papier i ich produktów stawia przed artystą kolejne pytania, na które ten musi sobie odpowiedzieć. Każdy materiał ma swoje wady i zalety. Jeden jest w kolorze écru, drugi wpada w odcień kości słoniowej, zaś inny może mieć strukturę, która podbije lub osłabi wydźwięk pracy artystycznej. Dlatego należy się poważnie zastanowić nad swoim wyborem.
Grafika przez każdego może być rozumiana w inny sposób. Warto więc znać jej historię i wiedzieć o korzeniach, które swój początek mają w grafice tradycyjnej. Powinniśmy być bardziej świadomi technik i sposobów, które pomogą nam w naszej twórczości artystycznej oraz w lepszym wyrażaniu siebie.
Artykuł ukazał się w: #11 numerze magazynu redakcjaBB
Korekta: Agnieszka Pietrzak
Grafika: Justyna Grubka
