Kleopatra – symbol kobiecości

Ilu ludzi, tyle określeń postaci tak znanej jak Kleopatra – pierwsza celebrytka świata, tajemnicza piękność, bezwzględna manipulatorka. Kim, tak naprawdę, była prawdziwa Kleopatra?

Dzieciństwo i droga do władzy

Kleopatra VII urodziła się w 69 roku p.n.e., jako drugie dziecko Ptolemeusza XII. Wczesne lata życia Kleopatry są owiane tajemnicą, wiadomo jednak, że świat usłyszał o niej nagle. Pomysłowa, zdolna, młoda kobieta, w legendach opisywana jest jako piękność. Jednak gdy sięgniemy do starożytnych źródeł, przeczytamy częściej o jej inteligencji, wdzięku i niezwykłym magnetyzmie niż urodzie, która podobno nie była spektakularna. Młoda Kleopatra szybko została ulubienicą ojca; pragnął, aby rządziła wspólnie ze swoim bratem. Dziesięcioletni chłopak był jednak daleko w tyle za siostrą, która swoje młodzieńcze lata poświęciła towarzyszeniu ojcu w jego politycznych zmaganiach. Po śmierci mężczyzny Kleopatra broniła swojego prawa do samodzielnego sprawowania władzy. Wedle tradycji musiała jednak zostać żoną własnego brata, a ten postanowił odsunąć ją od władzy. Na szczęście Ptolemeuszowi XIII w definitywnym rozprawieniu się z siostrą przeszkodzili Rzymianie.

Kleopatra przez dwadzieścia lat walczyła o utrzymanie niepodległości oraz o wzmocnienie pozycji swojego kraju, co czyniła z ogromnymi sukcesami.

Femme fatale ze smykałką do rządzenia

Jednego nie można odmówić Kleopatrze: sprytu. Kobieta była zdeterminowana do odzyskania należnej jej władzy. Dzięki śmiałemu podstępowi udało jej się przeniknąć do pałacu Cezara – ukryta w bagażu z pościelą – i zjawić w sypialni mężczyzny. Spekulowano, że młoda kobieta miała wtedy go uwieść, aby odzyskać prawo do władzy. Cokolwiek zrobiła tamtej nocy, przyniosło to zamierzony efekt, a jej brat został zmuszony do ponownego uznania Kleopatry za królewską małżonkę i władczynię Egiptu. 

Prawdziwa miłość czy strategiczny ruch?

Trudno mówić o miłości od pierwszego wejrzenia biorąc pod uwagę polityczne aspekty znajomości Kleopatry i Cezara. Jednak obie strony mogły poczuć wzajemną fascynację ambicjami i władzą. Niedługo po śmierci brata oraz Cezara, kolejny mężczyzna dał się uwieść Kleopatrze. Marka Antoniusza poznała już w Aleksandrii, jednak ich oficjalne spotkanie nastąpiło w 41 roku p.n.e. Kleopatra, jako ciągle młoda kobieta przed trzydziestką, już od dziesięciu lat rządziła Egiptem. Antoniusz był wtedy czterdziestodwuletnim, zahartowanym w bitwach i skąpanym w blasku sławy żołnierzem oraz władcą wschodniej połowy rzymskiego imperium. Pewnego dnia Marek wezwał Kleopatrę na rozmowę, by nakłonić ją do udowodnienia swej lojalności wobec Rzymu i rozwiać tym samym wszystkie wątpliwości wobec niej. Po czterech latach od spotkania w Tarsie para wzięła ślub. Jak podają niektóre źródła – łączyła ich prawdziwa miłość. 

Początek legendy o Kleopatrze 

Marek Antoniusz mógł się pochwalić sporym gronem zarówno sprzymierzeńców, jak i wrogów. Jednym z nich był Oktawian, z którym konkurował o władzę po zabójstwie Juliusza Cezara. W 34 roku p.n.e. Antoniusz w swoim testamencie zagwarantował tytuły i rozległe tereny na wschodzie Cezarionowi – synowi Kleopatry i Juliusza Cezara – oraz trójce jego własnych potomków. Pragnąc podkopać autorytet Oktawiana, który w testamencie Cezara został uznany za zaadoptowanego syna, Antoniusz ogłosił Cezariona jego prawowitym następcą. Deklarację tę nazwano Donacją Aleksandryjską. Spowodowała ona wzajemną niechęć obu polityków oraz rozpoczęła walkę o tron. 

Zmagania Kleopatry o niezależność Egiptu stały się wzorem dla grup społecznych przeciwstawiających się represyjnej władzy.

Tragiczny koniec

Po przegranej bitwie morskiej w 31 r. p.n.e. Marek Antoniusz popełnił samobójstwo. Świadoma klęski w niechybnym starciu z Oktawianem oraz wciąż opłakująca śmierć Antoniusza Kleopatra zdecydowała się podzielić jego los. Wraz z jej śmiercią zakończył się niezwykły okres w historii nie tylko Egiptu, ale i ówczesnego świata. Kleopatra przez dwadzieścia lat walczyła o utrzymanie niepodległości oraz o wzmocnienie pozycji swojego kraju, co czyniła z ogromnymi sukcesami. Jako ostatnia władczyni Królestwa Ptolemeuszy była odpowiedzialna za odzyskanie terytoriów egipskich.

Rzymski wizerunek Kleopatry

Po śmierci Kleopatry Rzymianie stworzyli wizerunek królowej, który miał wpływ na postrzeganie tej postaci przez kolejne tysiąclecia. Kampania Oktawiana opierała się na dwóch zasadniczych kwestiach. Pierwszą było stwierdzenie, jakoby Marek Antoniusz nie był panem swojego losu, a jedynie marionetką w rękach Kleopatry. Miała ona rzekomo użyć swojej kobiecości do usidlenia mężczyzny i odciągnięcia go od żony Oktawii, siostry Oktawiana, oraz zmusić Antoniusza do działań przeciwko Rzymowi. Drugi filar kampanii miał na celu przekonanie ludzi, że prawdziwym motywem działań Kleopatry nie było dobro Egiptu, a podporządkowanie go Rzymowi, posługując się Antoniuszem. Propagandę tę szerzono jeszcze za życia Kleopatry, jednak wzmogła się ona tuż po jej śmierci. Paradoksalnie, dzięki przydomkowi wielkiej wrogini, Kleopatra zyskała większą sławę. Określano ją jako jedną z najniebezpieczniejszych osób w historii Rzymu. 

Symbol walki z władzą

Zmagania Kleopatry o niezależność Egiptu stały się wzorem dla grup społecznych przeciwstawiających się represyjnej władzy. Z czasem została dostrzeżona jako silna kobieta kierująca się swoją racją. Kleopatra jest symbolem determinacji, walki oraz kobiecej siły. Współczesne metody archeologiczne są w stanie pomóc nam lepiej zrozumieć skomplikowaną władczynię i odkryć warstwy jej wielowymiarowej osobowości, między innymi dzięki odnalezionym papirusom jej autorstwa. 

Prawdziwe oblicze Kleopatry

Kleopatra to niejednoznaczna postać, którą do niedawna przedstawiano jako modliszkę manipulującą swoimi kochankami, niszczącą ich, a przy okazji swoje królestwo. Kim, tak naprawdę, była Kleopatra? Bezwzględną graczką, używającym seksualności jako ostatecznej broni, inteligentną i strategiczną władczynią, czy może kochanką, żoną i matką? Była każdą z nich. Nie da się przypisać Kleopatry do jednej tylko roli.

Tekst ukazał się w #14 magazynu.

Grafika: Ola Bukowska